Ludność ukraińska w regionie wałbrzyskim Region wałbrzyski w latach 1945–1968 charakteryzował się
skomplikowaną strukturą narodowościową. Jednym z elementów
tej mozaiki była ludność ukraińska, która dotąd nie była opisywana
w opracowaniach historycznych. Jej obecność na terenie
regionu wałbrzyskiego była ewenementem bez precedensu w skali
historii regionalnej, nigdy bowiem wcześniej ludność ukraińska
nie figurowała w statystykach dotyczących ludności powiatu
wałbrzyskiego, podobnie zresztą jak i ludność wyznania prawosławnego.
Dane z 1927 r. zawierają jedynie informację dotyczącą
„innych chrześcijan” i w tej kategorii jest zaszeregowanych 2005
mieszkańców powiatu oraz 682 mieszkańców Wałbrzycha, aczkolwiek
nie wiemy czy ta kategoria w ogóle obejmuje ludność
wyznania prawosławnego, gdyż region wówczas zamieszkiwali
starokatolicy, staroluteranie i przedstawiciele innych wyznań
chrześcijańskich. Nie przesądza o tym także obecność cerkwi
prawosławnej w Sokołowsku, ponieważ ta kaplica została zbudowana
w związku z przybywaniem do tej miejscowości licznych
kuracjuszy z carskiej Rosji.
Po 1945 r. Ukraińcy na Dolnym Śląsku znaleźli się przede
wszystkim w wyniku przesiedlenia ich na ten teren w ramach
akcji „Wisła”. Wydaje się jednak paradoksem, że akcja „Wisła”
objęła finalnie także region wałbrzyski, gdyż pierwotnie miała
obejmować powiaty głogowski, kożuchowski, milicki, oleśnicki,
wołowski, lubiński, górowski, trzebnicki, szprotawski, średzki,
oławski, legnicki, namysłowski i złotoryjski później rozszerzono ją
na powiaty świdnicki, dzierżoniowski i strzeliński. Ludność ukraińską
planowano osiedlać w małych grupach, 300–600 rodzin,
nie mogła ona stanowić więcej niż 10% ludności miejscowości;
ponadto nie należało osadzać Ukraińców bliżej niż 30 km od
granicy lądowej Polski. Powiat wałbrzyski nie został wymieniony
ani razu w spisie powiatów przeznaczonych do osiedlania
Ukraińców w ramach akcji „Wisła”, poza tym jego położenie tuż
przy granicy z Czechosłowacją zdawało się wykluczać możliwość
umieszczenia tej ludności w regionie.
Paradoksalnie zachowały się jednak dokumenty, które
świadczą o tym, że Ukraińcy zamieszkiwali powiat wałbrzyski
i znaleźli się tam w ramach akcji „Wisła”. Dokument z 1953 r.
nadmienia, że w powiecie mieszkały 43 osoby narodowości
ukraińskiej: 5 w Gorcach, 11 w Mieroszowie, 6 w Walimiu, 7
w Głuszycy, 15 w Starych Bogaczowicach; łącznie 14 rodzin.
Wydaje się to sprzeczne z założeniami akcji „Wisła”, bowiem
Mieroszów, Walim bądź Głuszyca to miejscowości położone tuż
przy granicy z Czechosłowacją, a najdalej wysunięte na północ
Stare Bogaczowice są usytuowane ok. 30 km. od niej. Ponieważ
osiedlono niewielką liczbę Ukraińców, najprawdopodobniej
chodziło o odseparowanie ich od pozostałych skupisk ludności
ukraińskiej na Dolnym Śląsku, choć dokumenty na temat tej decyzji
nie zostały odnalezione. Z relacji świadków wiemy także,
że Ukraińcy zamieszkiwali sam Wałbrzych, zapewne trafili tam
poza akcją „Wisła”. [...]
Piotr Retecki
Cały tekst w „Sudetach” nr 1/169, styczeń-luty 2019
| 
