Paul Keller – autor sudeckich bestsellerówW niniejszym szkicu przybliżona zostanie sylwetka oraz wybrane dzieła pisarza, który swego czasu należał do najbardziej poczytnych twórców niemieckiej literatury popularnej, a jego stosunkowo krótkotrwała sława przekroczyła granice nie tylko Śląska, ale i całych Niemiec. Dzisiaj jest on autorem prawie zupełnie zapomnianym, którego twórczością zajmuje się jedynie garstka badaczy dawnej literatury Śląska, co się zaś tyczy aktualnych kręgów czytelniczych, to ograniczają się one praktycznie do coraz szczuplejszego grona dawnych Ślązaków, żyjących obecnie przeważnie na terenie Niemiec. [...] Doczesne szczątki Paula Kellera spoczywają na katolickim cmentarzu św. Wawrzyńca przy dzisiejszej ul. Bujwida we Wrocławiu, należącym do wrocławskiej parafii archikatedralnej. Z powyższego faktu można by wysnuć przypuszczenie, i absolutnie nie będzie ono błędne, iż autor ów należał to twórców związanych z Kościołem rzymskokatolickim i cenionych przez tegoż prominentnych przedstawicieli. Lokalne władze kościelne uchroniły grób pisarza przed losem, który spotkał m.in. miejsce ostatniego spoczynku Carla von Holteia, które po diametralnej zmianie uwarunkowań politycznych po przyłączeniu tzw. ziem odzyskanych do Polski w 1945 r. uległo zniszczeniu, dzieląc tym samym los licznych przedwojennych nekropolii stolicy Dolnego Śląska oraz zdecydowanej większości grobów na cmentarzach istniejących w swej pierwotnej funkcji także po wojnie.
Miejsce pochówku naszego pisarza jest dobrze zachowane i zadbane, choć niezwykle skromne. Sam grób przykryty jest jedynie porośniętym bluszczem ziemnym kopczykiem, nad którym wznosi się prosty drewniany krucyfiks z daszkiem. [...]  |
[...] Choć rozgłos przyniosły Kellerowi przede wszystkim jego utwory epickie, działał on także jako publicysta, na stałe wpisując się w dzieje prasy śląskiej jako założyciel słynnego czasopisma „Die Bergstadt” (1912–1931). Co warto tu podkreślić, postać młodego, nieco może naiwnego dziennikarza lub literata, będąca do pewnego stopnia alter ego naszego autora, pojawia się w wielu utworach tego pisarza. Tak jest też w przypadku bodajże najbardziej znanej powieści interesującego nas twórcy, zatytułowanej Waldwinter (1902, „Leśna zima”), której trochę więcej miejsca poświęcimy w dalszej części niniejszego szkicu. Natomiast perypetie „ziemskiego” dziennikarza, któremu postawiono karkołomne zadanie założenia gazety w podziemnym królestwie baśni, są głównym tematem opowieści Das letzte Märchen (1905, Baśń ostatnia, polski przekład 1919).
Z dalszych bez mała czterdziestu mniejszych i większych dzieł Kellera, powieści i zbiorów opowiadań, wymienić należy tu Die Heimat (1903), szczególnie popularny utwór Der Sohn der Hagar (1907), Das Niklasschiff (1907), Die alte Krone (1909), Die fünf Waldstädte (1910), Ferien vom Ich (1916, znane przede wszystkim dzięki kasowym przebojom kinowym, sfilmowane dwukrotnie, w 1952 i w 1963 roku), Hubertus (1918, o którym mowa będzie w dalszej części artykułu), Von kleinen Leuten und großen Dingen (1919), Altenroda (1921, której akcja rozgrywa się nie w ojczystych górach Śląska, ale we frankońskich Smreczynach – Fichtelgebirge), Drei Brüder suchen das Glück (1929), Bergkrach (1931, Kłótnia gór, w której występują także szczyty Sudetów Środkowych z okolic Wałbrzycha) i Vergrabenes Gut (1932) oraz dwa utwory wydane już pośmiertnie. Podsumowując, wystarczy skonstatować, że na przestrzeni trzydziestu lat 1902–1932 średnio co rok ukazywał się jeden tom dzieł naszego autora, w 1903, 1907, 1924 i 1929 r. światło dzienne ujrzały dwie, a w 1916 oraz w poprzedzającym śmierć pisarza roku 1931 aż trzy jego książki. Jest to więc dorobek kwantytatywnie imponujący.
Paul Keller postrzegany jest przez dzisiejszych filologów jako typowy przedstawiciel literatury popularnej, adresowanej do masowego, mniej wyrobionego odbiorcy; to twórca dzieł z kręgu „literatury stron ojczystych” (niem. Heimatliteratur), będącej dla niektórych badaczy synonimem pisarstwa drugiej kategorii. Wypada jednak stwierdzić, że jego utwory, nawet jeśli mniej ambitne, w pierwszej połowie XX w. należały do najchętniej czytanych – i co jest logiczną konsekwencją tego faktu – także najchętniej kupowanych tytułów. [...] Czytaj dalej w „Sudety" nr 2/176 lipiec-sierpień 2021 Tekst i zdjęcia: Jan Pacholski Numery archiwalne „Sudetów” Dostępne są pod adresem: https://www.atutoficyna.pl/sudety
| 
